Rechtsstaat in zwaar weer..politie en justitie lopen vast

Dat zegt chef bureau Integriteit Kitty Nooy

,,De cultuur van het Openbaar Ministerie (OM) is hiërarchisch en vaak gesloten, anonimiteit en eenzaamheid liggen op de loer. Aan de top houden meerdere mensen elkaar gegijzeld, omdat ze elkaar te goed kennen.'' Dat zegt vertrekkend chef Bureau Integriteit Kitty Nooy in het personeelsblad Opportuun. Nooy heeft veertig jaar bij het OM gewerkt.

,,Er werken hier geweldige, bevlogen, hardwerkende en integere mensen. Maar integriteit is heel hard werken'', zegt ze. Wie zich niet gezien en onvoldoende gehoord weet, staat volgens haar geïsoleerd en kan niet op een integere en transparante manier werken. Nooy, die haar functie sinds 2010 vervulde, spreekt van een ,,afrekencultuur'' en zou dat veranderd willen zien in een ,,aanspreekcultuur''.

In een reactie op het interview zegt het OM dat een commissie ,,onderzoek doet naar verschillende kwesties rondom personeelsaangelegenheden. Het College van procureurs-generaal heeft daar zelf de opdracht voor gegeven'', aldus een woordvoerster. ,,De uitkomsten zullen dan ook zeer serieus ter hand worden genomen.''

Bron:ANP

De rechtspraak in Nederland kampt al jaren met financiële problemen: er is een tekort van 40 miljoen euro.

Nieuwsuur ontdekte dat er trucs zijn bedacht waarmee rechtbanken meer geld naar zich toe kunnen trekken uit het potje dat de Raad voor de Rechtspraak jaarlijks van het ministerie krijgt.

Ze doen dat door zaken te 'tillen' zodat ze meer opleveren. Dat zit zo: een rechtbank krijgt per afgehandelde zaak betaald. Een zaak die in een 'meervoudige kamer' (dus door meer rechters) wordt behandeld, levert tien keer meer op dan een zaak uit een enkelvoudige kamer (dus door één rechter).

Jan Struijs, voorzitter van vakbond FNV Veiligheid, en Ybo Buruma, raadsheer bij de Hoge Raad, benoemen de praktijk en ook Nathalie van Waterschoot, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR), bevestigt dat het gebeurt. "We kennen het. En het zou zo niet mogen."

Volgens Van Waterschoot komt het 'creatief boekhouden' voort uit de manier waarop het huidige financieringssysteem is opgebouwd. "Dit is geen fraude, het is echt een perverse prikkel van dat systeem. Het geeft voor mij alleen maar aan hoe hard rechters moeten werken en hoeveel werk ze al verzetten."

Ook Buruma ziet dat het huidige systeem tot gekke dingen leidt. "Een daarvan is dus het opwaarderen van relatief eenvoudige zaken. Maar ook sepots krijgen een andere lading: dan wordt je als rechter zenuwachtig als de officier van justitie een zaak wil terugtrekken. Dat is dan problematisch qua financieringsoogpunt."

De Raad voor de Rechtspraak, die de rechters bestuurt, wil het opwaarderen geen fraude noemen. Volgens de raad beslist een rechter om een zaak in een meervoudige kamer te behandelen als de zaak daarom vraagt. Als er andere redenen aan ten grondslag liggen, toont dat volgens de raad aan dat de financiering van de rechtsspraak niet optimaal is.
Overwerken is nu de norm. Als we zo doorgaan, gaan we naar een collectieve burn-out.

Een mislukt ICT-project is een van de redenen dat de rechters het financieel moeilijk hebben. Nieuwsuur onthulde eerder dit jaar dat de grote digitaliseringsoperatie veel langer duurde en duurder was dan vooraf ingeschat. De kosten van het project, genaamd KEI, liepen op tot over de 200 miljoen euro.
De Raad van de Rechtspraak heeft het digitaliseringsproject zelf gefinancierd en daar is het eigen vermogen aan opgegaan. Daardoor kampt de rechtspraak nu met een tekort van 40 miljoen euro, wat dit jaar eenmalig is bijgelegd door minister Sander Dekker (Rechtsbescherming).

Op dit moment wordt onderzocht hoe de begroting weer gezond kan worden, dat doet een externe partij. Betrokkenen verwachten dat er bezuinigingen zullen komen op huisvesting en ondersteunend personeel; een rechter kun je immers niet zomaar ontslaan.
Van Waterschoot is bang dat dit soort maatregelen alleen maar zorgen voor een nog hogere werkdruk. "Wij doen dit werk niet alleen. Er zijn secretarissen die voor ons de ontwikkelingen in het recht bijhouden. Als daarop wordt gekort, komt er nog meer werk bij ons te liggen."

Vorige week trok een bezorgde groep rechters en raadsheren aan de bel en stuurde een brandbrief naar de Tweede Kamer. Ze zijn uiterst bezorgd over de omstandigheden waaronder ze moeten werken en ze vrezen voor de toekomst van de onafhankelijke rechtspraak. Ze spraken onder meer over structurele overbelasting, dat werkt volgens hen fouten in de hand.
De werkdruk is volgens haar nu al te hoog. "Overwerken is nu de norm, de rek gaat er uit. Als we zo doorgaan, gaan we naar een collectieve burn-out." Buruma van de Hoge Raad waarschuwt dat deze manier van werken zijn weerslag heeft op de gehele keten van politie, OM en rechters.
"Het is echt zorgelijk. Mensen hebben het gevoel dat ze hun werk niet meer goed kunnen doen. We zijn bezig in een soort keurslijf waarin we wel ter verantwoording worden geroepen voor wat we doen, maar waarbij we niet kunnen inhaken op wat er moet gebeuren", zegt de raadsheer.

Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak, is vanavond in Nieuwsuur te gast.

De Nederlandse rechtsstaat verkeert in zwaar weer.

De politie, het Openbaar Ministerie en de rechters kampen met grote problemen. Raadsheer Ybo Buruma van de Hoge Raad, de hoogste rechter in Nederland, maakt zich ernstig zorgen."Bij zowel de politie, het OM als de rechtsprekende macht werken mensen die zeggen: het werk dat we professioneel goed moeten doen, kunnen we niet meer goed doen", zegt Buruma. "We zijn bezig in een soort keurslijf waarin we wel ter verantwoording worden geroepen voor wat we moeten doen, maar waarbij we niet kunnen inhaken op wat er moet gebeuren."

Die zorgen worden breed gedeeld. Hoogleraar forensic science Bob Hoogenboom van Universiteit Nyenrode spreekt van crisis in de keten. Jan Struijs, voorzitter van FNV Veiligheid, vindt dat nog te mild en noemt het betonrot. Nathalie van Waterschoot, voorzitter van de Nederlandse Verenging voor Rechtspraak (NVvR), zegt dat de hele keten dreigt vast te lopen.

Waarschuwende geluiden klinken al langer. Nieuwsuur heeft de afgelopen tijd onderzoek gedaan naar de staat van onze rechtsstaat. Ze spraken met verschillende betrokkenen uit de keten: raadsheer Buruma, hoogleraar Hoogenboom, FNV-voorzitter Struijs en NVvR-voorzitter Van Waterschoot. Daarnaast bestudeerden ze een grote hoeveelheid rapporten van de afgelopen jaren: 86 over de politie, 14 over het Openbaar Ministerie en 23 over de rechters. De problemen die daaruit naar voren komen, zette Nieuwsuur deze week in een drieluik uiteen.

De heersende problemen leiden ertoe dat de politie en de rechterlijke macht hun grip op de zware georganiseerde criminaliteit verliezen. Buruma stelt dat er veel onderzoek wordt gedaan door de politie en het OM, maar dat dat zelden tot echt zware veroordelingen leidt. Resultaatgericht werken lijkt voorop te staan.
"Resultaat haal als je als politie een mevrouw met een wietzolder arresteert of een man die een gifvat dumpt en erbij zet dat het georganiseerde misdaad is. En vervolgens ga je door naar de volgende zaak, in plaats van dat je genoeg tijd neemt om degene te vinden die de investeringen deed voor die wietplantage of het xtc-lab", zegt Buruma.

Ook Struijs van vakbond FNV Veiligheid vindt dat zorgelijk. De politie komt veel rechercheurs tekort en is volgens hem "de schaarste aan het verdelen". Tegelijkertijd worden steeds meer taken van de politie overgenomen door buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA's). Een BOA mag strafbare feiten opsporen en veiligheid handhaven, maar heeft geen politieopleiding gehad.

Burgemeesters zetten steeds vaker BOA's in voor kleinere delicten als huiselijk geweld en overlast.
"Veel burgemeesters kunnen de politie niet meer inzetten voor kleinere delicten als huiselijk geweld of overlast op straat, en daarom nemen BOA's die taken over", zegt Buruma. Doordat er zo weinig agenten op straat zijn en veel taken verschuiven, wordt ondermijning ook in de hand gewerkt.
Volgens Buruma nemen burgemeesters steeds vaker zelf stappen in de strijd tegen georganiseerde criminaliteit door bijvoorbeeld zelf panden te sluiten. "Zij lopen nu voorop en worden haast het gezicht van die strijd. En dat past eigenlijk niet, maar komt voort uit de problemen bij politie."

Een gesloten oester
Ook bij het Openbaar Ministerie spelen problemen, onder meer op de werkvloer. Er zijn integriteitskwesties en er wordt gesproken over een verziekte werksfeer. Vorige maand stapte de gehele top van het parket Zeeland-West-Brabant op na klachten van het personeel. Vorige week vertrokken nog eens twee vooraanstaande hoofdofficieren. Struijs spreekt over een "fors verrottingsproces" en noemt de instantie een "gesloten oester".
En dan is er nog de werkdruk, die volgens betrokkenen ongekend hoog is. Volgens Van Waterschoot van de NVvR is het de afgelopen jaren verergerd. "Bij de officieren is de nood hoog. Er is veel overwerk, er wordt veel gewerkt in de avonduren en in de weekenden. Mensen raken daardoor overspannen en vallen uit. We maken ons zorgen, want we willen geen collectieve burn-out."
Buruma wijst erop dat er jarenlang met bezuinigingen is gedreigd en dat daardoor veel ervaren medewerkers zijn vertrokken. "Het gaat dan om zowel officieren als mensen op het ondersteunende niveau. En die plaatsten zijn niet opgevuld, waardoor er sprake is van capaciteitsverlies."

Als deze problemen niet worden opgelost, houdt de machine er uiteindelijk mee op.
Ook bij de rechters is de hoge werkdruk een van de problemen. Vorige week trok een groep rechters aan de bel en stuurde een brandbrief naar de Tweede Kamer. Ze zijn uiterst bezorgd over de omstandigheden waaronder ze moeten werken en spraken onder meer over structurele overbelasting. Dat werkt volgens hen fouten in de hand.
Alle problemen in de drie sectoren samen leiden tot een moeizame keten. Volgens Van Waterschoot zit er steeds meer zand in de machine. "De mensen in de keten zijn van elkaar afhankelijk. De politie levert zaken aan bij het OM en het OM vervolgens aan de strafrechter. Dus als het in de keten niet goed gaat, dan vertraagt het hele systeem. Als dit niet wordt opgelost, houdt de machine er uiteindelijk mee op."

Bron: Nieuwsuur